انواع دوخت:
- اريب دوزي
– دوخت چشم خروسي
– تگرگي دوزي
– گرده ماهي دوزي
– برگ دوزي
– زرك دوزي
– گرد دوزي
– قلب دوزي
– برجسته دوزي
– يك لا دوزي
اريب دوزي:
اگر طول سرمه را به سه قسمت تقسيم كنيد و به اندازه ۲ قسمت از زير كار پيش رفته و بعد از يك سوم طول سرمه دوخته شده سوزن را بيرون بياوريد تكه سرمه اي به نخ كشيده و در مسير سرمه دوخته شده قبلي كه دو سوم مانده بود كه به اندازه يك سوم طول سرمه پيش برويد و سوزن را در پارچه فرو بريد . اگر اين دوخت را به همين روش ادامه دهيم خط مستقيم يا با انحنا مي توانيم دوخت بزنيم كه همان اريب دوزي است . بيشترين دوختي كه شما در يك اثر مي بينيد اريب دوزي است چرا كه كليه خطوط اصلي ساقه ها حاشيه ها و حتي قسمت هايي كه بايد پر شود يا توخالي كار شود ابتدا اريب دوزي شود.
نكته:
براي اين كه دوخت برجسته نشان داده شود و سرمه حالت پهن و صاف نداشته باشد دست بايد وقتي سرمه اي روي كار قرار گرفت سوزن را كمي به طرف داخل عقب نشيني دهيد اگر بخواهيد دقيقاً به اندازه طول سرمه سوزن را فرو آوريد كار در پايان جلوه زيبايي ندارد .
دوخت چشم خروسي:
تكه سرمه تراش به طول نيم سانتي متر از سوزني كه قبلاً از پارچه عبور داده شده رد كنيد حال سوزن را دوباره به محلي كه سوزن را در شروع كار بيرون كشيده بوديد فرو برده دايره اي بوجود مي آيد كه يك طرف آن به پارچه وصل نيست پس بايد با انگشت شست دايره را روي كار خوابانده از زير كار سوزن را از كنار سرمه درآوريد و بست ظريفي روي سرمه زده و سوزن را به زير كار هدايت كنيد سوزن را دوباره از وسط دايره به وجود آمده كه يك طرف آن به پارچه وصل نيست سپس بايد با انگشت شست دايره را روي كار خوابانده از زير كار سوزن را از كنار سرمه درآوريد و بست ظريفي روي سرمه زده و سوزن را به زير كار هدايت كنيد سوزن را دوباره از وسط دايره به وجود آمده بيرون آوريد يك عدد منجوق ترمه به سوزن كشيده و دوباره سوزن را از وسط دايره به زير كار هدايت كنيد .
نكته:
به دليل كوچك بودن سوراخ منجوق ترمه سوزن و نخي كه براي دوخت سرمه استفاده مي كنيد براي دوخت منجوق ترمه كاربرد ندارد . سپس بايد بعد از به وجود آمدن دايره ها با نخ خياطي كه قبل آن را به موم آغشته كرده ايد و سوزن منجوق، منجوق هاي درون چشم خروسي ها را دوخت كنيد .
تگرگي دوزي:
معمولاً در فضاي زيادي كه بخواهيد از دوخت زياد استفاده كنيد از اين دوخت استفاده مي شود . به اين صورت كه سرمه تراش را به اندازه ۳ يا ۴ فنر برش داده سطح داخل كار را به صورت كاشي با فاصله بدوزيد . هر بار يك تكه از سرمه را به نخ كشيده و با انگشت شست روي كار بگذاريد و بعد از اين كه سرمه روي كار قرار گرفت سوزن را از انتهاي سرمه به زير كار هدايت كنيد .
گرده ماهي دوزي:
اگر نخواهيد برگهاي كوچك را توپر كرده يا اريب دوزي كنيد از روش گرده ماهي استفاده كنيد به اين صورت كه سرمه تراش را به اندازه تقريباً نيم سانتي متر درصد سانت برش داده سپس سوزن را از نوك برگ درآورده (شماره ۱) يك تكه سرمه به آن بكشيد به صورت صاف و عمود به طرف پايين برگ بدوزيد ( شماره ۲) سوزن را از قسمت رأس سرمه ( شماره ۳) تقريباً همان دو سوم طول سرمه بيرون آورده تكه سرمه بعدي را به آن بكشيد حل فرو آوردن بايد زير سرمه رأس برگ باشد ( شماره ۴) و باز همين عمل را در مورد سرمه بعدي انجام دهيد .
معمولاً اين نوع برگ ، بعد از دانه رأس برگ ۳ يا ۴ تكه سرمه در هر طرف دوخت مي شود . سپس بايد توجه داشته باشيد كه اين دوخت فقط براي برگ هاي حداكثر يك و نيم سانتي متر استفاده مي شود .
نكته:
در اين دوخت هم اگر بعد از كشيدن سرمه به نخ و قرار دادن آن روي كار سوزن را كمي به طرف داخل كار فرو برده طوري كه سرمه كمتر جمع شود دوخت زيباتر جلوه كند توجه داشته باشيد كه قانون جمع دوزي فقط در مورد سرمه صدق مي كند و در مورد بلر سانت نرم يا همان زيرخاكي قابل اجرا نيست . اگر بخواهيم برگهاي كوچك برجسته تر باشد ، از سرمه تراش استفاده مي كنيم.
برگ دوزي:
سرمه صاف را به اندازه ۳ الي ۴ ميلي متر برش دهيد ، اگر شكل برگ را تصور كنيد ، تكه سرمه اي را در رأس به صورت عمودي بدوزيد . سپس با استفاده از قانون يك سوم دوخت ( اريب دوزي ) تكه سرمه بعدي را از كنار سرمه اولي ادامه دهيد بهتر است هنگام فرود سوزن كمي سوزن را متمايل به داخل برگ و در قسمت زير سرمه اي كه رأس برگ را دوخته بوديم به اين شكل بدوزيم .
سپس سوزن را از يك سوم بالاي سرمه بيرون كشيده و تكه سرمه اي به آن بكشيد و به اندازه يك سوم پايين تر از سرمه بغلي بيرون بكشيد . اين دوخت را آن قدر تكرار كنيد تا به پايان يك سمت برگ برسيد . دوخت را كور كرده و سوزن را به زير كار برده از قسمت رأس برگ اولين سرمه رأس بيرون كشيده و به همان ترتيب كه يك طرف برگ را دوخته بوديد ، طرف ديگر را هم بدوزيد .
نكته:
- در اين دوخت هم از قانون جمع دوزي استفاده كنيد .
– پس از انجام برگ دوزي اريب دوزي برگ را انجام داده و داخل برگ را تگرگ دوزي يا برجسته دوزي و يا دوخت جودانه انجام دهيد .
قلب دوزي:
دوخت قلب بيشتر براي دوخت گل هاي پنج پر به كار مي آيد روش دوخت به اين صورت است كه در گودترين قسمت بالاي قلب ( شماره ۱)
يك تكه سرمه به صورت عمود دوخته مي شود . ( شماره ۲)
سپس تكه سرمه بعدي در قسمت راست سرمه قبلي دوخت كنيد ( شماره ۳)
بايد توجه داشته باشيد چون مي خواهيد دوخت به طرف بالا برود . پس بايد اگر طول سرمه دوخت شده را به ۳ قسمت كنيد بايد سوزن را از پايان يك سوم سرمه بيرون بياوريد . ( شماره ۴)
اگر قلب بزرگ است بايد همين دوخت را به اندازه يك سوم طول اولين سرمه دوخته شده بالا رفته و به صورت عمود پايين قلب به نسبت پهنا و بزرگي قلب ۲ يا ۳ يا ۴ تكه سرمه يك اندازه و كنار هم دوخت كنيد .
در اين قسمت دوخت ، سوزن را به طرف پايين ببريد سپس تكه اي سرمه را بريده و در حالي كه سوزن را از كنار سرمه دوخته شده بيرون آورده ايد ( بايد توجه داشته باشيد كه باز هم اگر طول سرمه نعلي را به ۳ قسمت تقسيم كنيد چون بخواهيد به طرف پايين برويد پس از قسمت بالاي سرمه دوخت شده بعد از يك سوم طول سرمه ، سوزن را بيرون بكشيد ) هنگام فرود به همان اندازه كه از بالاي سرمه جا گذاشته بوديد پايين بياييد .
نكته:
- هنگام فرود سوزن بهتر است كمي متمايل به داخل بدوزيد .
– سپس همين دوخت را دوباره تكرار كنيد تا به انتهاي پايين يك سمت قلب برسد و همين روش دوخت را در مورد نيمه ديگر قلب انجام دهيد .
– قانون جمع دوزي را در مورد دوخت قلب رعايت كنيد .
زرك دوزي:
بعد از دوخت برگ مي توانيد دور آن را با زرك تزيين كنيد تا تفاوت ديد بين برگ ها به وجود آيد . بهتر است كه بعضي از برگ ها توپر ، فقط اريب دوزي و بعضي ديگر با زرك همراه باشد .
نحوه دوخت بسيار ساده است به اين ترتيب كه سرمه تراش را به اندازه ۳ ميلي متر با ۴ فنر برش دهيد سپس برگي كه كار دوخت آن پايان گرفته سوزن را از نوك قسمت بيرون آن درآورده و تكه سرمه اي به آن كشيده و به اندازه طول سرمه آن را روي كار خوابانده و سوزن را به داخل ترمه فرو ببريد .
و بعد در قسمت سمت راست يا چپ برگ به اندازه دلخواه فاصله گذاشته و از كنار سرمه سوزن را بيرون بكشيد و تكه سرمه ديگري را به نخ كشيده و با زاويه تقريباًّ ۴۰ درجه دوخت كنيد .
نكته:
فاصله زرك ها از هم ، بيشتر به بزرگي برگ بستگي دارد ولي معمولاً فاصله نيم سانتي متر مطلوب است . شما مي توانيد از اين دوخت براي تزيين ساقه ها هم استفاده كنيد .
گرد دوزي:
براي اريب دوزي دور دايره ها كه ممكن است وسط گل باشد انجام مي دهيم به اين ترتيب كه سرمه صاف را به همان اندازه ۳ يا ۴ ميلي متر برش دهيد . حال اگر يك دايره را تصور كنيد . سوزن را از كنار قسمت داخل دايره بيرون كشيده ( شماره ۱) سوزن روي كار تكه اي آموزش سرمه دوزي و سوزن كشيده و با استفاده از قانون جمع دوزي سوزن را در قسمت خط بيرون دايره فرو بريد ( شماره ۲) و هر بار اين دوخت را تكرار كنيد تا كار دوخت دور دايره به پايان برسد ، داخل دايره را مي توانيد دوخت هاي مختلفي از جمله برجسته دوزي ، تگرگ دوزي يا زير رفت كار كنيد .
نكته:
- براي اين دوخت معمولاً از سرمه صاف استفاده مي شود .
سرمه ها را به اندازه ي ۰٫۷ برش زده سپس با نخ موم كشيده دوخت را آغاز مي كنيم .
ساقه ها و دور گل ها را ساقه دوزي ميكنيم .دوخت ساقه دوزي در سرمه دقيقا همانند دوخت ساقه در گلدوزي ميباشد فقط با اين تفاوت كه يك تكه سرمه هم داخل نخ قرار داده ايم .
براي توپر كردن ابتدا سطح گل را پنبه دوزي ميكنيم تا برجسته شود سپس يك رشته سرمه برداشته در كناره گلبرگ به طرف مركز قرار داده و از روي پنبه رد كرده و در سمت روبرو اندازه ي ان را علامت زده با قيچي چيده و با نخ روي پنبه ميدوزيم.بايد توجه داشته باشيم محيط بيرون گلبرگ ها نسبت به محيط داخلي كه به مركز گل نزديكتر است پهن تر بوده و در هنگام دوخت سرمه ها در سمت مركز گل كاملا كنار هم دوخته ميشوند اما سمت ديگر آن ها كه به سمت بيرون است با كمي فاصله از هم دوخت مي شود تا شكل زيبايي به دست آيد بايد دقت كرد كه در حين اين كار پنبه هاي زير كار شده مشخص نشوند
هنگام دوخت سرمه نيز بايد توجه كرد كه دست ها عرق نكنند و مرتب عرق دستها شسته يا با دستمال خشك شود.چرا كه سرمه ها در اثر رطوبت دست تغيير رنگ داده و سياه مي شود.همچنين در نگهداري تابلوي سرمه بيد كوشيد تا به روش صحيح قاب شده و در اتاقي كه نصب ميشود رطوبت نباشد چرا كه سرمه ها سياه و زشت شده و جلوه ي خود را از دست مي دهند.
در دوخت بخ ش هاي مياني از منجوق هم ميتوان استفاده كرد بدين صورت كه به جاي سرمه منجوق ها را به همان اندازه ي طول گلبرگ ميزان نموده و به سطح گل مي دوزيم .
منبع:artakava.com